Ermenistan’ın 30 yıla yakındır işgali altında olan Dağlık Karabağ ve 7 Reyonu kurtarmak amacıyla başlatılan mücadele, azim, sabır ve şehitlerin kanı ile askeri olarak büyük bir başarının ortaya çıkmasını sağladı. Adım adım işgal altındaki topraklar kurtarıldığı gibi, siyasi olarak da süreç büyük ölçüde iyi yürütüldü.
Bu başarının altında Türkiye’nin yıllarca verdiği askeri eğitimin yanında, Azerbaycan ordusunun gereksinim duyduğu silahların temininin de büyük etkisi olmuştur. Türkiye’nin verdiği silahlar, özellikle de SİHA’lar bu başarının en büyük mimarlarıdır.
Türkiye, Rusya ile yaptığı görüşmelerle, Rusya’nın savaşa doğrudan müdahil olmasını engelledi. Türkiye ile Rusya’nın vardıkları mutabakat çerçevesinde işler yürüdü.
Ermeni yönetiminin de kabul ettiği gibi, bir-iki gün içerisinde bütün bölgeler işgalden kurtarılacakken, Ermenistan ordusu çok büyük kayıplar yaşayacakken barış anlaşması imzalandı.
Anlaşma Rusya-Azerbaycan ve Ermenistan tarafından imzalandı. Ermenistan yenilgiyi kabul etti. Bu anlaşma ile gerçekten Azerbaycan Karabağ’ı kazandı mı? “Karabağ Azerbaycan’dır” söylemi realize edilebildi mi?
Ermenistan’da halkın büyük tepkisi, bu işin onlar için bir hezimet anlaşmasıyla bittiği anlamına gelir mi? Anlaşma sayesinde kim, ne kazandı?
Madde madde bu anlaşmayı analiz edelim:
1) Bu işin en büyük kazananı Rusya oldu. Bir taraftan Batıya yakın olan Peşinyan devre dışı bırakılırken, diğer taraftan Ermenistan, Rusya’ya daha da bağımlı hale geldi. Barışın garantörü olmanın yanında, Karabağ ve geçiş koridorlarında kontrol Rusya’da olacak. Böylece Azerbaycan da daha fazla Rusya’ya bağımlı kaldı. Nahçıvan ile Azerbaycan arasında koridorun açılması ile, Gürcistan’ı cezalandırmış oldu.
2) ABD ve Fransa başta olmak üzere batılı devletler kaybettiler. Büyük destek verdikleri Ermenistan’ın yenilgisini engelleyemediler. Düşman olarak gördükleri Türkiye’nin Kafkaslarda daha da güçlü hale gelmesine engel olamadılar. Minsk Grubu olarak çözümün veya çözümsüzlüğün baş aktörü konumundaydılar ama gelinen süreçte tamamen devre dışı kaldılar.
3) Azerbaycan muhteşem bir zafer kazandı. Dirayetli bir duruş ile sonuç aldı. Karabağ’da çok büyük anlam atfedilen Şuşa şehrini de kurtardılar. Karabağ’daki bazı bölgelerin yanında 7 reyonu da elde etmiş oldu. Bunların bir bölümünü, savaşmaya gerek kalmadan geri aldı. Fakat Karabağ’ın tamamı alınmadı. Başta Hankendi ve Hocalı olmak üzere, Karabağ’ın büyük bölümü Ermenilerin elinde kaldı. Bu bölgelerde kontrolü Rusya sağlayacak.Dolayısıyla Karabağ tam olarak kurtarıldı denilemez. Her ne kadar bölgeye belli bir statü verilmemiş olsa da, bu konu ilerleyen dönemlerde ciddi sıkıntılara gebedir.Ermenistan’dan Karabağ’a bir koridor oluşturulmasını çok tehlikeli buluyorum. Azerbaycan toprağı olan Karabağ’a bir koridor oluşturulması ne demek oluyor? Resmen Karabağ, Ermenistan’ a bağlanmış gibi oluyor.
5 yıl sonra taraflardan birinin talebi durumunda Rus askerleri bölgeden çıkacaklar. Böyle bir durumda bütün bu koridor ve Ermeni bölgesi uygulamasına son verilebilir. Teorik olarak bu mümkün ama uygulamada çok zor olabilir. Bu koridorda beni en rahatsız eden taraflardan biri de, 5 km genişliğinde olması. Eğer mesele ulaşım ise, bunun için birkaç yüz metre yeterlidir. Neden 5 kilometre? Bu genişlikteki bir koridor, sıradan bir ulaşım koridorundan ziyade, Karabağ’ın Ermenistan’a bağlanması şeklinde yorumlanabilir.
Nahçıvan ile Azerbaycan’ın birleşmesine dönük koridor, bana göre anlaşmanın en güzel tarafı. Böylece Türkiye ile ulaşım daha kolay olacak. Türkiye ile komşu konumuna gelmesi ve ticarette köprü vazifesi görmesi mümkün olacak.
Savaş tazminatı konusuna yer verilmemiş olması büyük bir eksikliktir. Gerçi Ermenistan’ın yiyecek ekmeği bile kalmadı.
4) Türkiye, bu savaşın en büyük kazananlarındandır. Bir taraftan kardeş ülkeye olan desteği ile, kardeşlik bağlarını geliştirmiş, diğer taraftan da Türk’ün gücünü bütün dünyaya göstermiştir. Türk silahlarının ne kadar etkili olduğunu bir kez daha göstermiştir. Barışın kontrolü ve garantörü konumuna gelmiştir. Bu barış ile Türkiye Kafkasya’nın kalıcı unsurları arasına girmiştir.
Türkiye’nin en büyük kazanımı ise, Nahçıvan-Azerbaycan koridoru ile Türk dünyasına bağlanmış olmasıdır. Artık Türkistan’a biraz daha yakınlaşılmış, Turan ellerine Türk bayrağını dikme ülküsü daha görünür olmuştur. Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki koridorun genişliği ve statüsü çok önemlidir. Bu noktanın bir an önce Türkiye’nin istediği şekilde ortaya çıkması ve İran ile Ermenistan’ın bütün bağlantılarının kesilmesi önemlidir.
Türkiye’ye Ermenistan üzerinden zarar vermeye çalışan güçler hüsrana uğratmıştır.
Barış ile birlikte, Türkiye’nin mücadele alanlarından birini çözüme kavuşturmuş olduk. Türkiye’nin enerjisini Suriye; Libya, Akdeniz ve diğer alanlara yönlendirmesi mümkün olacaktır.
5) Bu savaşın en büyük kaybedenlerinden biri de İran olmuştur. Rusya ile işbirliği yaparak Azerbaycan’ı bölen ve büyük bölümünü işgal altında tutan İran, bütün bu süreçlerde Ermenistan’ı sonuna kadar desteklemiştir. Bir taraftan Türkiye ile Azerbaycan ve Türkistan’ın bağlantısını kesmeye, diğer taraftan da güçlü bir Azerbaycan’ın doğuşuna tahammül edememiştir. Gelinen noktada İran’a rağmen Türk dünyası bütünleşmiş ve güçlü bir Azerbaycan ortaya çıkmıştır.
Elde edemediklerimize bakarak elde edilen büyük zaferi ve sonuçlarını küçümsememeliyiz. En baştan bu yana Azerbaycan’ın arzu ettiği, kabul etmeye razı olduğu bir sonuç ortaya çıkmıştır. Ama hamaset söylemlerini de bir tarafa bırakmalıyız. Karabağ sorunu henüz daha çözülmüş değildir ve potansiyel tehditleri içinde barındırmaktadır. Allah Türk-İslam dünyasının yar ve yardımcısı olsun.
